Οι διακυμάνσεις της εφηβείας μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση τόσο στους γονείς όσο και στις κόρες τους. Η εμπειρία της εφηβείας είναι διαφορετική για κάθε κορίτσι, αλλά αυτή η πολυτάραχη περίοδος μπορεί να γίνει ευκολότερη αν κατανοήσετε τι συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια.
Τι είναι η εφηβεία;
«Σε αντίθεση με τους μύθους του πολιτισμού μας, η εφηβεία δεν αφορά αποκλειστικά τις ορμόνες», λέει η Δρ. Tara Cousineau, κλινική ψυχολόγος και ειδικός στην αυτοεκτίμηση των εφήβων. «Όταν οι γονείς κατανοήσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο μιας εφήβου, μπορούν να εξηγήσουν ένα μέρος της κυκλοθυμίας, της εκκεντρικότητας και της απρόβλεπτης συμπεριφοράς που εκδηλώνει. Ο εγκέφαλος των κοριτσιών υφίσταται μια απίστευτη μεταμόρφωση – η οποία τούς επιτρέπει να εξελιχθούν σε ενήλικα άτομα με υπευθυνότητα και φροντίδα.
«Ταυτόχρονα, το σώμα και ο εγκέφαλός τους βομβαρδίζεται από αναπαραγωγικές ορμόνες και, επιπλέον, τα κορίτσια τείνουν να έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στο άγχος. Αυτό συχνά εκφράζεται με την αυξημένη ανάγκη των κοριτσιών για «ένταξη», καθώς και με τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες τους σχετικά με την εικόνα του σώματός τους και τη γνώμη των άλλων γι’ αυτά».
Αλλαγές στο σώμα στη διάρκεια της εφηβείας – τι να περιμένετε
Τι μπορείτε να περιμένετε καθώς η κόρη σας μπαίνει στην εφηβεία; Πρώτον, να θυμάστε ότι η μετάβαση στην εφηβεία δεν είναι πάντα δύσκολη – κάποια κορίτσια περνούν αυτή την περίοδο με ευκολία και ενθουσιασμό.
Ωστόσο, μάλλον θα υπάρξουν φορές που η κόρη σας θα είναι περισσότερο εριστική – δεν το κάνει συνειδητά, αλλά επειδή η βιολογία της την οδηγεί προς την ανεξαρτησία. Ένα άλλο δείγμα είναι η αυξημένη ανάγκη της για ιδιωτικότητα. Μπορεί να μένει κλεισμένη στο υπνοδωμάτιό της για ώρες. Μην πανικοβάλλεστε – η κόρη σας χρειάζεται να ανακαλύψει ποια είναι μακριά από σας.
Αυτό είναι η εφηβεία – μια περίοδος διαχωρισμού. Παρότι η ανάγκη της κόρης σας για ανεξαρτησία είναι φυσιολογική, μπορεί να σας αναστατώσει, κι αυτό επειδή η κόρη σας εξακολουθεί να είναι το μικρό κοριτσάκι σας που ζητά τη μαμά της όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Αλλά αυτό το καινούριο κομμάτι της που αναπτύσσεται αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι αυτή η τακτική δεν θα λειτουργεί για πάντα και ότι χρειάζεται μια στρατηγική για να μεγαλώσει και να επιβιώσει μόνη της – διατηρώντας παράλληλα τη σύνδεση με την οικογένειά της.
Το ξύπνημα της σεξουαλικότητας – και οι «selfies»
Ένας άλλος παράγοντας, τον οποίο οι γονείς συχνά προσπαθούν να μην σκέφτονται, είναι το ξύπνημα της σεξουαλικότητας της κόρης τους. Η κυρίαρχη παρόρμηση των κοριτσιών στην εφηβεία είναι να είναι σεξουαλικά ελκυστικές και να ανταγωνίζονται τις συνομήλικές τους. Παρότι μπορεί να μην έχουν επίγνωση αυτής της ασυνείδητης παρόρμησης, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα κορίτσια εστιάζουν πολύ περισσότερο στην εξωτερική τους εμφάνιση στη διάρκεια της εφηβείας.
Ξαφνικά, η κόρη σας που δεν ήθελε να πλυθεί, τώρα κάνει κατάληψη στο μπάνιο, περνά ατελείωτες ώρες μπροστά στον καθρέφτη και ποζάρει για «selfies» για να τις ανεβάσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αλλαγή στην ιεράρχηση των σχέσεων: πρώτα οι φίλοι, μετά η οικογένεια
Οι αλλαγές στις ορμόνες και τον εγκέφαλό τους αυτή την περίοδο «προγραμματίζουν» τα κορίτσια να γίνουν πιο κοινωνικές και επικοινωνιακές, με αποτέλεσμα οι φιλίες τους να γίνονται πιο σημαντικές από οτιδήποτε άλλο.
Από την εφηβεία, το μεγαλύτερο άγχος των κοριτσιών αφορά στις σχέσεις τους. Η αυτοεκτίμησή τους κατά την εφηβεία συνδέεται με την ικανότητά τους να διατηρήσουν στενές φιλίες. Έχουν «ανάγκη» να τις συμπαθούν και να έχουν κοινωνικές σχέσεις, γι’ αυτό και οι συγκρούσεις στις φιλίες τους τους προκαλούν τόσο μεγάλο άγχος.
Η Δρ. Cousineau σημειώνει: «Ενώ κάποτε τα κορίτσια περνούσαν ώρες μιλώντας στο τηλέφωνο, ανταλλάσσοντας μηνύματα και αντιμετωπίζοντας τα δράματα της κοριτσίστικης ζωής στους διαδρόμους του σχολείου, σήμερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις φιλίες τους μπορεί να μεγεθυνθούν από παρανοήσεις σε γραπτά μηνύματα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Τα κορίτσια μπορεί να παρερμηνεύσουν αυτά που προσπαθούν να τους επικοινωνήσουν διαδικτυακά οι φίλοι τους, επειδή ακριβώς δεν μπορούν να δουν το πρόσωπό τους ή να ακούσουν τον τόνο της φωνής τους.
«Αυτό έχει σημασία όταν ο εγκέφαλος και το σώμα ενός κοριτσιού υφίστανται μεγάλες αλλαγές και δημιουργούνται νέες νευρικές οδοί», εξηγεί η Δρ. Cousineau. «Χρειάζεται επίσης να τελειοποιήσουν την αντίληψή τους όσον αφορά στις πιο λεπτές ενδείξεις στις σχέσεις τους, την οπτική επαφή και την ενσυναίσθηση. Γι’ αυτό, καλό είναι να τις ενθαρρύνετε να έχουν περισσότερες επαφές δια ζώσης με τους άλλους».
Έφηβη ή νήπιο; Αλλαγές διάθεσης στην εφηβεία
Υπάρχουν δύο φάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου στις οποίες συμβαίνουν μαζικές αλλαγές σε γνωστικό επίπεδο – μέχρι την ηλικία των τριών ετών και στη διάρκεια της εφηβείας. Για να διαχειριστείτε καλύτερα την εφηβεία της κόρης σας, μπορεί να σας βοηθήσει αν τη σκεφτείτε λίγο σαν νήπιο. Προσπαθεί να καταλάβει τον κόσμο γύρω της ενώ ο εγκέφαλός της βρίσκεται σε φάση αναδιαμόρφωσης και αυτό μπορεί να της προκαλεί απογοήτευση.
Η Δρ. Cousineau πιστεύει ότι είναι σημαντικό να μην θεωρείτε πως η έφηβη κόρη σας μπορεί να συμπεριφερθεί σαν ενήλικη. Δεν μπορεί. «Η κρίση μιας έφηβης μπορεί να προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στη μητέρα της», λέει. «Όταν η κόρη σας περνά κρίση, δεν έχει νόημα να προσπαθείτε να την αντιμετωπίσετε με μια λογική και ορθολογική συμπεριφορά. Ο εγκέφαλός της κατακλύζεται από συναισθήματα και δεν μπορεί να σας ακούσει».
Σε αυτή την περίπτωση, δοκιμάστε να την αντιμετωπίσετε σαν ένα νήπιο που παθαίνει κρίση. Ανάλογα με το σενάριο, η καλύτερη επιλογή μπορεί να είναι να δείξετε συμπόνια και προσπαθήσετε να συνδεθείτε με τη συναισθηματική της κατάσταση.
Αν πάλι φέρεται σαν τύραννος, τηρήστε μια σταθερή στάση. Περιμένετε μέχρι να ηρεμήσει – μπορεί να χρειαστεί να περιμένετε κάποιες ώρες ή μέχρι την επόμενη μέρα – προτού επιχειρήσετε να κάνετε μια λογική συζήτηση μαζί της ή να εξετάσετε την κατάσταση.
Η εφηβεία μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά για όλα τα προβλήματα υπάρχει λύση
«Πείτε της ότι όλα θα πάνε καλά και ότι εσείς είστε εκεί για να τη βοηθήσετε», λέει η Δρ. Cousineau. «Διαβεβαιώστε την ότι τα πράγματα μπορούν να φτιάξουν, επειδή συνήθως αυτό συμβαίνει».
Αν και οι καταστάσεις συνήθως λύνονται με τον καιρό, συχνά υπάρχουν κάποια εμπόδια στη διαδρομή. Θα βοηθήσει αν εσείς μπορείτε να παραμείνετε ψύχραιμοι και γειωμένοι. Όσο πιο προετοιμασμένοι είστε για την εφηβεία της κόρης σας, τόσο καλύτερα θα μπορέσετε να τη στηρίξετε – και τόσο πιο εύκολα θα την περάσετε κι εσείς.
Στάδια της εφηβείας: οι αλλαγές στο σώμα καθώς η κόρη σας μεγαλώνει
Η εφηβεία ξεκινά με την αύξηση του ύψους κατά 5-6 εκ. και μια ελαφριά διόγκωση στις θηλές, συνήθως σε ηλικία 8-10 ετών (στα αγόρια, η εφηβεία ξεκινά λίγο αργότερα, σε ηλικία περίπου 9-11 ετών). Από την ηλικία των 11 ετών, η άλως (το δέρμα γύρω από τη θηλή) αρχίζει να διογκώνεται και εμφανίζεται τριχοφυΐα στην ήβη. Η αύξηση του ύψους συνεχίζεται με ρυθμό περίπου 7-8 εκ. κάθε χρόνο.
Από τα 12, οι μαστοί μεγαλώνουν και τα κορίτσια μπορεί να χρειαστεί να φορούν στηθόδεσμο. Οι μαστοί που μεγαλώνουν έχουν μια αίσθηση σαν ένας σκληρός όγκος πίσω από τη θηλή – οι δύο μαστοί μπορεί να μην μεγαλώσουν εντελώς ταυτόχρονα. (Βεβαιωθείτε πως η κόρη σας δεν ανησυχεί μήπως έχει καρκίνο. Η δημοσιότητα που δίνεται στους όγκους των μαστών μπορεί να προκαλέσει ανησυχία σε κάποια κορίτσια, τα οποία όμως υποφέρουν σιωπηλά.)
Οι τρίχες στην ήβη γίνονται πιο σκληρές και εμφανίζεται τριχοφυΐα στις μασχάλες, ενώ μπορεί να παρατηρήσετε τις αλλαγές στις σωματικές οσμές και το δέρμα της. Η αύξηση ύψους κορυφώνεται, φτάνοντας τα 8 εκ. τον χρόνο.
Η έμμηνος ρύση μπορεί να ξεκινήσει σε ηλικία 8-14 ετών, κατά μέσο όρο γύρω στα 12. Ο ρυθμός αύξησης του ύψους στα κορίτσια επιβραδύνεται 1-2 χρόνια μετά την έναρξη της έμμηνου ρύσης. Η αύξηση ύψους στα κορίτσια τείνει να ολοκληρώνεται σε ηλικία 14 ετών περίπου.
Σε ηλικία 13-14 ετών, οι μαστοί προσεγγίζουν την ενήλικη μορφή τους. Η λεκάνη αρχίζει να φαρδαίνει και ο σωματότυπος του κοριτσιού μπορεί να αρχίσει να μοιάζει με αυτόν των άλλων γυναικών στην οικογένειά της. Μέσα σε λίγα χρόνια, το βάρος της μπορεί να αυξηθεί έως και 50%. Για κάποια κορίτσια αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα, ενώ σε κάποια άλλα φαίνεται φυσιολογικό καθώς ψηλώνουν.
Αυτή είναι μια ευαίσθητη περίοδος όσον αφορά στην εικόνα τους για το σώμα και την αυτοεκτίμησή τους. Είναι σημαντικό οι προσδοκίες τους για την εφηβεία να βασίζονται στις βιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα και στο γενετικό ιστορικό τους.
Μην ανησυχείτε αν η εμπειρία της κόρης σας δεν ταιριάζει απόλυτα με το παραπάνω χρονοδιάγραμμα. Το «φυσιολογικό» παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις και η εμπειρία κάθε κοριτσιού είναι μοναδική. Αν όμως ανησυχείτε για οποιαδήποτε πτυχή της ανάπτυξής της, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
